Ù tai thường không gây tổn hại trực tiếp đến sức khỏe, tuy nhiên về lâu dài tình trạng này có thể gây ra những phiền toái, đặc biệt ảnh hưởng đến sự tập trung và cân bằng cảm xúc của người bệnh. Ngoài việc thăm khám, điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ, người bệnh có thể áp dụng một số biện pháp chăm sóc và cách trị ù tai giúp cải thiện tại nhà.
Cách nhận biết ù tai
Ù tai là hiện tượng các âm thanh ảo xuất hiện bên trong tai. Người bệnh có thể nhận biết ù tai khi cảm nhận trong tai có các âm thanh tương tự tiếng ve kêu, tiếng gió thổi, tiếng nhấp chuột máy tính hoặc như tiếng mạch đập… Những âm thanh cảm nhận được có thể không giống nhau tùy thuộc vào mỗi người, ù tai có thể xuất hiện ở một hoặc cả hai tai, đôi khi đi kèm với tình trạng mất thính lực tạm thời.
Hướng dẫn cách trị ù tai hiệu quả nhanh
Đối với tình trạng ù tai vô căn (không có nguyên nhân cụ thể), ù tai mạn tính hoặc di chứng không thể hồi phục, thường sẽ khó có cách trị triệt để. Tuy nhiên, vẫn có những biện pháp can thiệp giúp người bệnh kiểm soát tác động của tình trạng này lên sức khỏe tâm thần và chất lượng cuộc sống.
1. Phương pháp chữa ù tai tại nhà
1.1 Nhai kẹo cao su
Ở một số trường hợp, tai có thể bị ù do chênh lệch áp suất không khí, chẳng hạn như ù tai khi đi máy bay. Để cân bằng áp suất không khí trong tai và bên ngoài, chúng ta có thể nhai kẹo cao su hoặc ngậm kẹo ngọt để kích hoạt các cơ mở ống eustachian khi nuốt. Tuy nhiên cũng nên lưu ý, với người mắc hội chứng rối loạn khớp thái dương hàm, việc nhai kẹo cao su thường xuyên có thể làm tăng nặng tình trạng này.
1.2 Ngáp dài
Ngáp làm giảm sự khó chịu ở tai và các vấn đề thính giác mà mọi người thường gặp phải khi ở trong hoàn cảnh thay đổi độ cao đột ngột (như trên máy bay hoặc đi thang máy). Khi chúng ta ngáp, các ống eustachian sẽ mở ra do sự co giãn của cơ căng màng nhĩ và cơ bàn đạp, nhờ vậy ngáp có thể được coi như một “phản xạ phòng vệ” của tai, rất hữu ích trong việc cân bằng áp suất không khí ở tai giữa với áp suất không khí bên ngoài. Do đó, ngáp đôi khi được xem như một các tự chữa ù tai và các vấn đề thính giác khác của cơ thể trong trường hợp mất cân bằng khí áp.
1.3 Bấm huyệt cho tai
Một số bằng chứng cho thấy bấm huyệt đúng cách có thể giúp giảm đau và căng thẳng khắp cơ thể. Tương tự, tác động vào các huyệt ở tai như: Huyệt nhĩ môn (vị trí ở chỗ lõm phía trước của khe trước vành tai, hơi chếch lên trên mỏm lồi cầu xương hàm dưới khi há miệng), huyệt thính cung (ở chỗ lõm giữa nếp tai và khớp hàm dưới khi miệng hơi há), huyệt thính hội (phía dưới nắp tai, trước rãnh dái tai, và huyệt ở chỗ lõm khi há miệng ra)… Mặc dù bấm huyệt có thể làm giảm tạm thời các triệu chứng ù tai, nhưng rất ít nghiên cứu chứng mình bấm huyệt có thể trị ù tai hoàn toàn. Do đó, người bệnh không nên chủ quan và vẫn nên thăm khám với bác sĩ để tìm ra nguyên nhân gốc cùng phương pháp điều trị thích hợp. (1)
1.4 Chế độ ăn uống, dinh dưỡng
Tình trạng ù tai có thể xuất hiện khi cơ thể thiếu hụt một số chất dinh dưỡng quan trọng. Do đó, chú ý cân bằng chế độ ăn uống có vai trò quan trọng đối với người bị ù tai. Dưới đây là một số dưỡng chất thiết yếu có thể làm giảm ù tai tại nhà hiệu quả:
- Vitamin B12: Vitamin B12 trong cá thu, cá hồi, thịt gà, thịt bò và trứng có thể giúp giảm bớt các triệu chứng ù tai do tiếng ồn gây ra.
- Bromelain: Chứng ù tai có thể đến từ nguyên nhân viêm nhiễm, bromelain được tìm thấy trong dứa có thể giúp giảm viêm, nhờ đó làm giảm tác động của chứng ù tai.
- Kẽm: Đôi khi ù tai có thể do hàm lượng kẽm thấp - chất có tác dụng chữa lành và phát triển tế bào. Thực phẩm chứa nhiều kẽm gồm các loại hạt, chocolate đen, sữa chua, thịt gà, thịt bò, rau bina, thịt cừu và động vật có vỏ.
- Folate: Folate giúp cải thiện lưu lượng máu đến tai trong, giúp ích trong việc giảm ù tai, mất thính lực đột ngột và mất thính lực do tuổi tác. Các thực phẩm chứa Folate có thể kể đến là: rau bina, rau diếp romaine, bông cải xanh, củ cải xanh, măng tây và cải chíp.
1.5 Hạn chế bia rượu, caffeine
Caffeine là chất kích thích có thể khiến ù tai nặng hơn và làm tăng các triệu chứng khác. Trong khi đó, rượu bia gây ra những ảnh hưởng bất lợi trực tiếp bằng cách làm thay đổi thể tích và thành phần chất lỏng ở tai trong, có thể gây chóng mặt, mất thăng bằng, ù tai cũng như giảm thính lực. Do đó hạn chế rượu bia được coi là một trong những cách giúp giảm ù tai tại nhà.
1.6 Tập luyện thể dục
Tập thể dục vẫn là một trong những biện pháp hiệu quả để giảm ù tai. Tập thể dục làm giảm hormone gây căng thẳng và tăng giải phóng endorphin, khiến con người cảm thấy dễ chịu hơn về thể chất và tinh thần. Hoạt động thể chất giúp cải thiện giấc ngủ và sự nghỉ ngơi, giúp cơ thể bình tĩnh hơn, từ đó quên đi sự tồn tại của chứng ù tai.
2. Cách giảm ù tai đạt hiệu quả cao
2.1 Giảm tiếp xúc với âm thanh lớn
Tiếp xúc lâu với tiếng ồn lớn, chẳng hạn như tham dự buổi hòa nhạc, ở gần vụ nổ lớn, ô nhiễm tiếng ồn đô thị, làm việc trong công trường, nhà máy nhiều tiếng ồn… mà không có thiết bị bảo vệ tai, có thể làm hỏng các cấu trúc mỏng manh bên trong tai. Về lâu dài tác nhân tiếng ồn có thể khiến tai bị ù, giảm thính lực. Vì vậy, trước khi tìm đến những cách chữa ù tai tại nhà, điều quan trọng là cần bảo vệ chủ động, tránh cho tai bị ù. Khi làm việc trong môi trường hoặc công việc đặc thù tiếp xúc thường xuyên với tiếng ồn, cần có thiết bị bảo hộ, che chắn tai.
Theo Cơ quan Quản lý An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp Mỹ (OSHA), người sử dụng lao động phải cung cấp biện pháp bảo vệ thính giác nếu nhân viên có mức phơi nhiễm âm thanh trung bình từ 85 dB trong hơn 8 giờ. Dưới 70db là mức an toàn, do đó khi nghe nhạc bằng tai phone mọi người cũng cần lưu ý để không vượt quá ngưỡng này, tránh tổn thương tai. (2)
2.2 Dùng thiết bị che âm thanh
Sử dụng thiết bị che âm thanh là một trong những liệu pháp được nghiên cứu để làm giảm ù tai. Thiết bị che âm thanh không có tác dụng chữa ù tai mà chỉ làm phân tán hoặc che lấp âm thanh ảo bên trong tai bằng những âm thanh dễ chịu hơn, thông qua đó giúp người bệnh không còn thấy phiền toái do cảm giác ù tai. Hiện nay, các thiết bị trị liệu bằng âm thanh có xu hướng được sản xuất thành dạng đeo, nhét trong tai hoặc sau tai (BTE). Chúng có thể tạo ra phổ nhiễu trắng rộng hoặc tập trung vào dải tần số ù tai của bệnh nhân. Ngoài ra, một số thiết bị âm thanh còn được kết hợp với máy trợ thính để tăng cường khả năng nghe của bệnh nhân.
2.3 Sử dụng tiếng ồn trắng
Mặc dù không phải là cách trị chứng ù tai, song tiếng ồn trắng (white noise) vẫn có thể giúp người bệnh tạm thoát khỏi tình trạng này bằng cách tạo ra cảm giác thoải mái, dễ chịu hơn. Tiếng ồn trắng là một loại âm thanh đặc biệt có năng lượng bằng nhau giữa các dải tần số do sự kết hợp của các âm thanh ở các tần số khác nhau. Mật độ phổ của tiếng ồn trắng bằng phẳng và cường độ của nó giống nhau trong dải tần số mà con người có thể nghe được.
Những âm thanh dạng tiếng ồn trắng phổ biến trong cuộc sống mà chúng ta thường nghe được là: tiếng tivi mất tín hiệu, tiếng mưa rơi, tiếng suối chảy… Thuộc tính êm dịu của tiếng ồn trắng được ứng dụng vào nhiều lĩnh vực, trong đó có điều trị mất ngủ và giảm ù tai.
Ngoài sử dụng máy tạo âm thanh chuyên dụng, người bị ù tai có thể tự phát những âm thanh thuộc tiếng ồn trắng trong không gian sống bằng điện thoại hoặc radio, giúp che đi tiếng ù tai và ngủ ngon giấc hơn vào ban đêm.
2.4 Vệ sinh tai đúng cách
Thông thường tai có cơ chế làm sạch tự nhiên, nếu vệ sinh không đúng cách có thể gây tổn thương tai. Theo Học viện Tai Mũi Họng - Phẫu thuật Đầu và Cổ Hoa Kỳ (AAO-HNS), ráy tai có đặc tính kháng khuẩn tự nhiên có thể giúp bảo vệ tai khỏi nhiễm trùng. Việc thường xuyên làm sạch tai có thể dẫn đến tai khô, ngứa. Việc sử dụng một vật (chẳng hạn như tăm bông) để làm sạch ráy tai có thể đẩy ráy tai vào sâu trong tai. (3)
Việc cố gắng loại bỏ ráy tai khi không có bất kỳ triệu chứng nào thường không cần thiết hoặc không được khuyến khích. Trường hợp ráy tai phát triển bất thường, gây tắc nghẽn dẫn đến ù tai, người bệnh cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được can thiệp loại bỏ ráy tai đúng cách bằng các dụng cụ chuyên dụng.
2.5 Thư giãn
Một số liệu pháp thư giãn có thể giúp loại bỏ sự tập trung khỏi chứng ù tai và giải quyết tác động về mặt cảm xúc và tinh thần của tình trạng này:
- Bài tập thở: Phương pháp thở đơn giản nhất để làm giảm ù tai là ngồi hoặc nằm với một tay đặt lên bụng và một tay lên ngực, sau đó hít vào từ từ cho bụng phồng lên, nín thở một lúc rồi từ từ thở ra cho đến khi bụng xẹp xuống.
- Thiền: Thiền là phương pháp tập luyện cần tập trung vào hơi thở và tâm trí, thư giãn các bộ phận khác nhau trên cơ thể. Có nhiều phương pháp thiền định khác nhau và đòi hỏi người tập cần có sự hiểu biết về những quy tắc nhất định và có sự hướng dẫn của người có chuyên môn.
2.6 Ngủ đủ giấc
Tình trạng thiếu ngủ, mệt mỏi có thể làm tăng nặng triệu chứng ù tai. Nếu người bệnh ngủ ít vào ban đêm và bù lại vào ban ngày, khi tối đến với không gian im lặng xung quanh, tiếng ù trong tai có thể trở nên nghiêm trọng hơn, gây khó ngủ, mất ngủ. Cứ như thế sẽ tạo ra một vòng luẩn quẩn: mất ngủ - ù tai, ù tai - mất ngủ. Để đi vào giấc ngủ dễ dàng và giảm ù tai, có thể áp dụng một số biện pháp sau:
- Giữ cho phòng ngủ rộng rãi, thoáng đãng, mát mẻ.
- Sử dụng quạt máy hoặc thiết bị tạo tiếng ồn trắng (những âm thanh dễ chịu như tiếng mưa, tiếng suối chảy,…) để khỏa lấp âm thanh khó chịu do ù tai gây ra.
- Thiết lập thói quen ngủ và thức vào giờ cố định.
- Tránh sử dụng chất kích thích cũng như ăn uống hoặc tập thể dục trong 2-3 giờ trước khi ngủ.
3. Điều trị ù tai bằng thuốc
Chứng ù tai ảnh hưởng lớn đến sức khỏe thể chất và tinh thần, dù vậy đến nay chưa có loại thuốc nào được FDA phê chuẩn để điều trị ù tai. Tuy nhiên, cũng có một số loại thuốc được nghiên cứu cho thấy có tác dụng làm giảm tình trạng này. Ở một số người, điều trị bằng thuốc chống lo âu liều thấp - chẳng hạn như Valium hoặc thuốc chống trầm cảm như Elavil được ghi nhận có thể giảm ù tai. Việc sử dụng steroid tiêm vào tai giữa cùng với thuốc chống lo âu gọi là alprazolam đã được chứng minh có hiệu quả trong một số trường hợp. (4)
Lidocaine, một loại thuốc dùng để điều trị một số trường hợp loạn nhịp tim, đã được chứng minh có tác dụng làm giảm chứng ù tai, nhưng thuốc này phải được tiêm vào tĩnh mạch hoặc vào tai giữa mới có hiệu quả. Tuy nhiên phương pháp này không được khuyến khích và không sử dụng cho chứng ù tai.
Đối với chứng ù tai do nguyên nhân bệnh lý đã được xác định như viêm tai, nhiễm trùng tai, việc điều trị bằng thuốc kháng sinh, kháng viêm có thể mang lại hiệu quả giảm ù tai.
Tất cả các loại thuốc kê đơn điều trị ù tai đều cần được bác sĩ chỉ định, người bệnh không nên tự ý sử dụng.
4. Trị ù tai bằng can thiệp hoặc ngoại khoa
4.1 Dùng máy trợ thính
Dùng máy trợ thính là một trong những cách trị ù tai, có thể giúp người dùng kiểm soát các triệu chứng và cảm thấy nhẹ nhõm hơn, đặc biệt là các trường hợp ù tai kèm theo giảm thính lực do tuổi tác. Máy trợ thính giúp giảm ù tai đáng kể bằng cách khuếch đại âm thanh từ môi trường bên ngoài đi vào tai, từ đó phân tán sự chú ý của não khỏi âm thanh ảo bên trong tai. Một số mẫu máy trợ thính mới tích hợp thêm tính năng phát ra âm thanh êm dịu ngẫu nhiên để che chắn tiếng ù trong tai, những âm thanh này thường là tiếng ồn trắng có tác dụng xoa dịu, thư giãn, giảm tâm lý căng thẳng.
4.2 Cấy ghép ốc tai điện tử
Ốc tai điện tử gồm hai bộ phận: một bộ phận nằm ở phía sau tai để thu nhận tín hiệu âm thanh từ môi trường xung quanh, bộ phận còn lại được cấy phía trong tai có chức năng nhận tín hiệu do bộ phận bên ngoài gửi về. Điểm khác biệt giữa ốc tai điện tử so với máy trợ thính là ốc tai điện tử có thể truyền tín hiệu âm thanh trực tiếp đến não bộ, bỏ qua các tổn thương ở tai trong. Cùng với đeo máy trợ thính, cấy ghép ốc tai điện tử được xem là phương pháp cải thiện thính lực giúp giảm ù tai. Cấy ghép ốc tai điện tử có thể được chỉ định như một cách trị ù tai, mất thính lực sâu và điếc mạn tính.
5. Cách chữa ù tai do nước vào
Nước vào tai có thể gây ù tai, đồng thời tăng nguy cơ viêm nhiễm tai. Mọi người có thể áp dụng một số cách chữa ù tai tại nhà trong trường hợp này như:
- Nghiêng đầu sang phía tai bị nước vào để nước từ từ chảy ra.
- Áp dụng thao tác Valsalva: hít sâu tối đa, sau đó bịt mũi và miệng, cố gắng thở ra khi đường thở bị chặn nhằm tạo áp lực trong tai giúp nước thoát ra ngoài.
6. Chữa ù tai nghẹt mũi
Do tai mũi họng có cấu tạo dạng hốc thông nhau nên khi mũi bị nghẹt có thể kèm theo triệu chứng ù tai. Nếu ù tai do nguyên nhân nghẹt mũi, người bệnh có thể sử dụng nước muối sinh lý hoặc bình rửa mũi chuyên dụng để loại bỏ chất nhầy trong mũi, điều này giúp thông mũi, giảm áp lực trong tai, từ đó giảm hoặc loại bỏ chứng ù tai.
7. Chữa ù tai đau đầu
Có rất nhiều nguyên nhân gây ù tai kèm theo đau đầu chẳng hạn như viêm xoang, rối loạn khớp thái dương hàm, đau đầu Migraine, ù tai do các tổn thương liên quan đến thần kinh, stress… Để chữa ù tai đau đầu, trước tiên người bệnh cần giữ tâm lý thoải mái, tránh căng thẳng, tham gia các hoạt động bên ngoài để thư giãn và phân tán sự chú ý khỏi cơn đau cũng như chứng ù tai. Để được đánh giá nguyên nhân thực thể gây đau đầu và ù tai, người bệnh nên thăm khám với bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng nhằm xác định nguồn gốc và điều trị chính xác.
8. Cách trị ù tai khi đi máy bay
Ù tai khi đi máy bay rất thường xảy ra do sự chênh lệch áp suất giữa môi trường bên trong tai và bên ngoài. Để giảm ù tai trong quá trình máy bay cất và hạ cánh, chúng ta có thể áp dụng một số cách xử lý tại chỗ như: giảm áp lực tai giữa bằng cách ngậm kẹo hoặc nhai kẹo cao su, lặp lại nhiều lần thao tác Valsalva khi máy bay cất và hạ cánh, đeo nút tai để điều chỉnh áp lực trong tai,…
Thắc mắc về điều trị ù tai
1. Bệnh ù tai có chữa khỏi không?
Ù tai có thể chữa được bằng các biện pháp nội khoa và ngoại khoa nếu tìm ra nguyên nhân gây ra triệu chứng. Tuy nhiên, ở một số người có tình trạng ù tai kéo dài không rõ lý do hoặc suy giảm thính giác nặng, hầu như không có cách chữa ù tai mà phải áp dụng các liệu pháp âm thanh và tâm lý để giúp người bệnh cải thiện khả năng nghe và chất lượng sống.
2. Ù tai có tự hết không?
Thông thường chứng ù tai tạm thời có thể tự khỏi mà không cần can thiệp y tế. Song, nếu ù tai do bệnh lý nhưng không được điều trị sớm có thể làm cho tình trạng ngày càng tồi tệ hơn. Đối với người bị ù tai do lối sống, công việc, tiếng ồn đô thị quanh nơi sinh sống, người bệnh cần cải thiện thói quen sinh hoạt, có phương pháp bảo vệ tai, nếu không những cách trị ù tai có thể sẽ không phát huy hiệu quả.
3. Có nên trị ù tai bằng phương pháp dân gian?
Có rất nhiều cách trị ù tai bằng phương pháp dân gian được chia sẻ, tuy nhiên phần lớn các phương pháp này đều chưa được kiểm chứng hoặc khuyến khích. Một số cách trị ù tai có tác dụng tạm thời hoặc với một cá nhân nhất định, do đó không có cơ sở để đánh giá hiệu quả thực tế. Việc áp dụng các biện pháp chữa ù tai tại nhà cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện, nhằm tránh các tai nạn đáng tiếc.
Để đặt lịch khám, tư vấn, điều trị ù tai tại Trung tâm Tai Mũi Họng, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách có thể liên hệ theo thông tin:
Những cách trị ù tai tại nhà có thể hiệu quả đối với chứng ù tai nhẹ hoặc giúp người bệnh giảm được các tác động tiêu cực của ù tai mạn tính đến sức khỏe tinh thần. Tuy nhiên, trước hết người bệnh vẫn nên đến các bệnh viện lớn hoặc Trung tâm Tai Mũi Họng uy tín để bác sĩ sớm tìm ra nguyên nhân từ góc độ chuyên môn và điều trị với sự hỗ trợ của trang thiết bị chuyên dụng.
