Hiện nay, trong lĩnh vực Tai Mũi Họng, khí dung là phương pháp điều trị tại chỗ để điều trị các bệnh về đường hô hấp như viêm họng, viêm xoang, viêm phế quản,… Tuy nhiên, nhiều trường hợp lạm dụng khí dung mà không tuân theo chỉ định của bác sĩ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
Vậy khí dung là gì? Kỹ thuật phun, thuốc xông và tác dụng. Ths.Bs.CKI Trương Tấn Phát, Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM chia sẻ qua bài viết dưới dây.
Khí dung là gì?
Phương pháp dùng máy khí dung để khuếch tán thuốc dưới dạng sương mù được gọi là khí dung, tác động trực tiếp vào hệ thống niêm mạc đường hô hấp trên hoặc dưới, giúp người bệnh hấp thụ thuốc tốt. Thở khí dung được bác sĩ chỉ định để điều trị tại chỗ các bệnh lý liên quan đến đường hô hấp như viêm xoang, viêm phế quản, viêm mũi họng, viêm thanh quản,…(1)
Ngoài ra, một số trường hợp được chỉ định thở khí dung khi cần thực hiện làm loãng đờm, suy hô hấp, hen cấp tính hay hít kháng sinh liều cao.
Khi xông khí dung, thuốc dưới dạng sương do máy tạo ra sẽ bám dính vào lớp lông trên niêm mạc đường hô hấp giúp thuốc tác động trực tiếp lên vị trí viêm nhiễm, người bệnh sẽ nhanh chóng hồi phục.
Các loại thuốc xông khí dung
Tùy vào trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc khí dung tương ứng với tình trạng bệnh:
- Trường hợp viêm mũi dị ứng, viêm xoang, viêm họng, người bệnh sẽ có biểu hiện sổ mũi, hắt hơi, nghẹt mũi,… thường được bác sĩ chỉ định thuốc xông dạng corticoid giúp chống phù nề và sưng huyết.
- Trường hợp bị viêm phế quản cấp, co thắt khí quản, bệnh hen suyễn gây viêm phế quản, viêm phổi tắc nghẽn mạn tính,… thì sẽ phun khí dung các loại thuốc thích hợp giúp người bệnh dễ thở, làm giãn phế quản.
- Người mắc bệnh phổi sẽ được chỉ định phun khí dung với thuốc làm loãng đờm.
- Ngoài ra, người đang có triệu chứng cảm cúm cần làm thông mũi họng sẽ được thở khí dung để sát trùng từ hỗn hợp tinh dầu bạc hà, lá khuynh diệp, chanh, sả,…
Máy phun khí dung hiện nay
Hiện nay, có 2 loại máy phun khí dung được sử dụng phổ biến nhằm giúp người bệnh dễ chịu hơn:
- Máy khí dung tai mũi họng: Dùng cho đường hô hấp trên dạng hạt khí dung to giúp đọng lại ở niêm mạc đường hô hấp trên.
- Máy khí dung cho đường hô hấp dưới: Dùng cho đường hô hấp dưới dạng các hạt thuốc nhỏ hơn để thuốc đọng lại tại đường hô hấp dưới.
Khi nào cần phun khí dung?
Người bệnh được chỉ định phun khí dung khi điều trị các căn bệnh dưới đây:
- Điều trị viêm xoang, viêm mũi: Máy xông khí dung tạo ra các hạt nhỏ từ dung dịch chống viêm giúp dung dịch thuốc tiếp xúc với các vùng bị viêm, làm giảm triệu chứng để cơ thể mau chóng hồi phục.
- Điều trị bệnh viêm họng cấp tính hoặc viêm họng mạn tính: Hiện nay có nhiều loại máy xông khí dung trang bị mặt nạ xông họng giúp điều trị các bệnh lý viêm họng hiệu quả.
- Điều trị viêm phế quản, hen phế quản: Người bệnh sẽ dễ thở hơn khi thở khí dung với các loại thuốc phù hợp từng bệnh lý.
Đối tượng nào cần thở khí dung?
Thở khí dung phù hợp cho người lớn và cả trẻ em, tùy vào trường hợp bệnh cụ thể, bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc phun khí dung phù hợp nhất.
Quy trình hướng dẫn cách phun khí dung
1. Chuẩn bị gì?
Trước khi tiến hành phun khí dung, người bệnh cần rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn để đảm bảo không có vi khuẩn xâm nhập vào máy và cơ thể.
Sau đó, kỹ thuật viên hoặc điều dưỡng sẽ kiểm tra chất lượng thuốc trước khi bệnh nhân sử dụng, quan sát xem thuốc có biến chất hay không, bao bì thuốc có bị rò rỉ hay không.
Ngoài ra, người bệnh cần ngồi trên ghế thoải mái và thẳng lưng khi thực hiện phun khí dung.
2. Thực hiện xông khí dung
Khi thực hiện xông khí dung tại Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, người bệnh sẽ được kỹ thuật viên hướng dẫn tận tình để quá trình thở khí dung diễn ra nhẹ nhàng và dễ chịu.
Người bệnh nên thở bình thường bằng miệng, nếu được, sau 5 hơi thở ra, hãy hít một hơi thật sâu và nín thở khoảng 2 - 3 giây trước khi thở ra để giúp thuốc lắng xuống đường thở.
Trung bình mỗi lần xông khí dung mất khoảng 5 - 15 phút là sẽ hết thuốc.
3. Sau khi phun khí dung
Nếu cảm thấy chóng mặt sau khi phun khí dung, người bệnh cần thở chậm lại và ngồi nghỉ ngơi một lát bởi một số loại thuốc có thể khiến người bệnh cảm thấy run rẩy, bồn chồn nhưng sẽ hết ngay sau đó. Đây là điều không phải hiếm gặp, nhưng nếu có những triệu chứng bất thường, người bệnh cần thông báo cho bác sĩ để được hướng dẫn.
Lưu ý khi phun khí dung
Phun khí dung có nhiều công dụng trong việc điều trị các bệnh lý đường hô hấp, tuy nhiên, người bệnh cần lưu ý một số mối nguy hiểm khi phun khí dung, nhất là những bệnh nhân đang phun khí dung tại nhà:(2)
- Nguy cơ tắc nghẽn đường thở: Các dịch tiết ưu trương trong đường thở của người bệnh có thể hấp thụ nước được cung cấp và có khả năng làm tắc nghẽn đường thở.
- Nguy cơ gây co thắt phế quản: Các hạt khí dung có thể gây nên tình trạng co thắt phế quản ở người bệnh hen suyễn.
- Người bệnh nếu ho nhiều hãy lập tức ngưng sử dụng máy thở khí dung và ngồi nghỉ ngay tại chỗ.
- Đối với người bệnh thở khí dung tại nhà, khi thở khí dung liên tục không đúng cách sẽ làm lượng nước quá tải khiến người bệnh không xử lý kịp thời, nhất là trẻ em và người lớn tuổi.
- Khi thuốc phun khí dung tại nhà có dấu hiệu sủi bọt hoặc nổi nhiều bong bóng, người bệnh cần ngưng sử dụng vì rất có thể thuốc đang gặp vấn đề.
Máy phun khí dung tại BVĐK Tâm Anh TP.HCM
Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM trang bị hệ thống máy phun khí dung hiện đại, được nhập khẩu từ nước ngoài theo tiêu chuẩn quốc tế, giúp người bệnh an tâm thực hiện phun khí dung.
Thắc mắc thường gặp về khí dung
1. Thở khí dung có tác dụng gì?
Thở khí dung là phương pháp dùng máy khí dung để khuếch tán thuốc dưới dạng sương, có tác dụng giúp thuốc tác động trực tiếp vào các vị trí đang bị viêm nhiễm trên hệ thống niêm mạc đường hô hấp.
2. Thở khí dung nhiều có tốt không?
Nhiều người bệnh nghĩ rằng thở khí dung nhiều sẽ rất tốt cho sức khỏe, tuy nhiên, thở khí dung quá nhiều sẽ gây tác dụng phụ, người bệnh sẽ dần phụ thuộc vào thuốc, về lâu dài sẽ gây tổn thương phổi, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người bệnh.
3. Bé thở khí dung nhiều có tốt không?
Để điều trị bệnh lý hô hấp cho trẻ thì thở khí dung là phương pháp hiệu quả, tuy nhiên, cha mẹ tuyệt đối không nên lạm dụng cho bé thở khí dung nhiều, tránh gây tác dụng ngược ảnh hưởng sức khỏe bé. Nhiều cha mẹ cứ nghĩ rằng thở khí dung nhiều thì trẻ sẽ nhanh chóng khỏi bệnh, điều này hoàn toàn sai. Cha mẹ cần tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ về liều lượng và loại thuốc khí dung. Nếu có dấu hiệu bất thường, cần đưa trẻ đến bệnh viện chuyên khoa Tai Mũi Họng để được xử lý kịp thời.
4. Bà bầu xông khí dung được không?
Mang thai là giai đoạn nhạy cảm mà các mẹ bầu cần phải chú ý nhiều đến sức khỏe của bản thân. Trong giai đoạn mang thai, hệ thống miễn dịch của bà bầu thường suy giảm, dễ mắc các bệnh liên quan đến đường hô hấp như viêm mũi, viêm xoang với các triệu chứng hắt hơi, sổ mũi, ho,…Nhất là những bà bầu sống tại thành thị có nhiều khói bụi và không khí ô nhiễm. Nếu bà bầu không may bị cảm thì bác sĩ sẽ không khuyến khích dùng thuốc cảm gây ảnh hưởng đến thai nhi. Các bà bầu có thể xông khí dung với loại thuốc được bác sĩ cho phép để điều trị bệnh đường hô hấp một cách an toàn, hiệu quả.
5. Có nên xông khí dung bằng nước muối?
Nước muối sinh lý được nhiều người sử dụng bởi dung dịch này có công dụng làm sạch, sát khuẩn, có lợi cho sức khỏe. Xông khí dung bằng nước muối sinh lý giúp biến những giọt nước muối thành hơi sương, dễ dàng thẩm thấu, làm sạch sâu niêm mạc họng và bề mặt khí quản.
Xông khí dung bằng dung dịch nước muối sinh lý an toàn cho trẻ nhỏ và người lớn. Bạn cần lưu ý nước muối dùng để xông khí dung là nước muối sinh lý (Natri Clorid) có nồng độ 0,9%.
6. Có nên lạm dụng khí dung không?
Người bệnh không nên lạm dụng máy phun khí dung vì phần lớn thuốc được sử dụng trong khí dung là corticoid, sử dụng quá liều gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, nhất là phổi.
Nhiều người có thể gặp biến chứng giảm chức năng khứu giác nếu sử dụng quá liều hoặc tự ý sử dụng máy phun khí dung mà không có sự tư vấn bởi bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng. Ngoài ra, nếu cha mẹ không cẩn thận, trẻ nhỏ có thể bị ngộ độc, ức chế hô hấp, co thắt phế quản.
Lưu ý gì khi xông khí dung cho trẻ?
Khi sử dụng máy khí dung để điều trị các bệnh đường hô hấp cho trẻ, nhất là tự sử dụng tại nhà, cha mẹ cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Sử dụng đúng loại thuốc, đúng sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa để tránh gặp những hậu quả đáng tiếc.
- Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi tuyệt đối không sử dụng ống ngậm thuốc đi kèm ở mỗi máy khí dung.
- Khi sử dụng tại nhà, cha mẹ cần áp sát mặt để tránh thuốc thoát ra hoặc đọng lên mặt của trẻ.
- Không được dùng máy khí dung khi trẻ đang chơi hoặc vận động. Nên chọn môi trường yên tĩnh, cho trẻ ngồi thẳng lưng khi sử dụng.
- Sau khi dùng máy xông khí dung, nên súc miệng cho trẻ, tránh gặp phải tình trạng khan tiếng, ho, nhiễm nấm vùng hầu họng,…
- Sau khi sử dụng xong máy phun khí dung, cần bảo quản cẩn thận, vệ sinh sạch sẽ để tránh nhiễm khuẩn.
- Cha mẹ cần vệ sinh sạch sẽ cốc đựng thuốc, mặt nạ, ống tiêm để loại bỏ vi khuẩn khi sử dụng máy khí dung tại nhà.
Nên phun khí dung cách nhau bao lâu?
Thông thường, thời gian tác động của máy khí dung khá ngắn, chỉ khoảng 3- 4 tiếng. Tùy trường hợp mức độ bệnh nặng hay nhẹ, bác sĩ sẽ chỉ định liều lượng dùng máy khí dung, trung bình khoảng 2 - 4 lần/ ngày, mỗi lần cách nhau khoảng 4 - 6 tiếng.
Khi có triệu chứng mắc bệnh đường hô hấp, bạn có thể đặt lịch thăm khám và điều trị bởi bác sĩ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm tại Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
Khí dung được đánh giá là phương pháp điều trị hiệu quả các bệnh lý đường hô hấp. Tuy nhiên, bạn không được lạm dụng khí dung, nhất là với trẻ em. Trước khi sử dụng khí dung, cần được sự tư vấn kỹ càng của bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng.
